AMETSEZKO MUNDUAK
Batutoen Sinfonia

Ene oinek ez dute sekulan Iguzkimendi eta Artzamendiren arteko Mehatse lepoko belhar goxoagorik zapatu. Kabalek alhaturik, pauso bakotxa fereka bilakatzen da. Beharbada, han ontutsik ibiltzean loriatzen zirelarik, kasik ahantzia izan den baina haatik beti bizi den irudimen batetan sustraitzen zirela. Hunkitzen ahal den irudimen batetan. Hunkitzen ahal dena, han behin loratu ziren harri xutituak oraino hunkitzen ahal diren bezala. Mairu-baratzeak deitzen ditugu, mairuen baratze-nekropolak. Hor, munduen arteko ate, betiko garaietatik, pirinoetako tontor haundiak begiratzen dituzte sortalderuntz, eta itsasoa, sartalderuntz.

Ttipi ttipi, kromlekaren erdian eta poeta shawneearen sorbaldetan hupaturik nintzela, hurak itsasotik jinik zen lainoa erdiratzen zuela eta… Hitz ke bilakatu zen. Mairuen hitzak. Gure historia Jentilen mitoetan kukutu dugu, Kixmik suntsituko zuela beldurrez. Gure nortasun euskaldunaren parte bat irudimen mitologikoan barrena sakonki gordetzen da, pentsamendu kolonizatzaile batengandik babesturik.

Zer pentsazen ote zuen Nelson Mandelak, Robben Island eko ugarte presondegitik sekulan ez ziren elkiko gutunak idazten zituelarik ? Nola bere baitako baratzea elikatu zuen ? 30 urte berantago, mundua aldatuko zuen irudimenezko baratze bat. Zerri pentsatzen ote du oraino Leonard Peltiek ?

Irudimenak, errealitateari izan daitekena erakartzen dako. Orduan, mundu baten aldatzeko, irudimenak aldatu behar lizaizke lehendabizi. Askatasunak eta aniztasun bio-kulturalak elikatuz, zainduz.

Errobiko Festibala denbora iragankor hortan, kolore guzietako haziak hozitzen dira, Joxean Artze, Itxaro Borda, Edouard Glissant, Barney Bush, Danyel Waroren hitzek ureztatu dituzten baita emankorretan. Duela 30 urte, ehundaka artista ukan ditugu ereile, arotz eta laborari. Zoin dira asmatu nahi ditugun biharamunak ?

Aurten, Ametsezko Munduak ospatzen ditugu, hiru gertaldiz, hiru kantuz, nahastekatuak diren hiru dardaraz :

• Betiko edo berrasmatutako sustraitzea : Zer ote dira kultura bat, hizkuntza bat, ez badira belaunaldiz belaunaldi eraikiak diren irudimen kolektiboak ? Mundua aldatu bada ere, edaten dugu, beti berri den ura isurtzen zaion iturri zahar hortarik. Eta « isurtzen duen ura nundik datorkion, zer daki iturriak ? » (J. Artze).
• Ametsaren suspensioa : kantuaren bidez, dantzaren bidez, kontenplazioaren bidez, Errobiko Festibalak eskaintzen dauzkigun une etenak gozatzen ditugu, elikatzen gaituzte. Egunean janzten gaituzten, gauean egindako ametsak josteko ditugun hariak dira. Ursuiaren kaskoruntz, argi hastearen gailurran, egunak eta gauak ez dute etenik.
• Errealitate amestu baten utopia bizitua : festibalaren edizio hori Batutoeri eskaintzen diegu. Populu hori Edouard Glissant-en irudimenaz jalgi zen eta « gure esperantzek ekintzak topatu ez dituzten leku guzietan ditugu beilari ». Gaur egun, Euskal Herrian Munduan bezala, kapitalismo eta nazionalismoek, irudimenak eraginkortasun eta indibidualismoaren legeen menpe ezarri dituzte. Apartheida onartzeraino. Espezien eta kulturen desagertaratzeak onartzeraino. Nun dira baitezpadazko ametsak, olerkiak, bizi izaniko utopiak ?

Ongi etorri, ametsaren arragoan, Atharriko aroztegian!

— Ezkandrai-entzat, Julen Achiary
Zuzendari artistikoa

A l’heure où paraitront ces lignes, il ne manquera que peu de jours avant le scrutin qui va désigner les députés sur le territoire français.

Quoi qu’il en résulte, les partis d’extrême droite et leur idéologie auront au moins gagné nos places, avec ou sans majorité en sièges de pouvoir là-bas. Cela changera tout ou beaucoup à échéances immédiates et plus lointaines, entre autres, pour les secteurs de la culture, de la création et plus généralement du milieu des artistes.

Désolé de paraître si inquiet ou alarmiste. Nos places, avec leurs frontons de pelote et nos centres de village, sont à la fois pivots et sommets de la vie sociale. Nous voulons qu’elles demeurent longtemps lieux d’expression du chant, de la danse et de la musique, nous voulons qu’elles résistent pour toujours comme le champ d’expression libre et critique des artistes et des citoyens, et nous voulons qu’elles continuent d’être la carrière qui permet le développement de l’euskara.

Le sculpteur sur pierre va façonner le bloc de grès au rythme des musiques et chants du Pays Basque et des peuples du monde lors de cette édition d’Errobiko Festibala. Nous, habitants d’Itxassou, dresserons à l’automne cette pierre transformée à la forge du festival. L’œuvre restera comme témoin de notre mal de liberté, comme appel à solidarité et comme sentinelle de la justice.

Bravo à tous les artistes qui se produiront sur la place d’Atharri, et merci à tous les itsasuar et euskal herritar qui s’y déplaceront. Nous devons affirmer en priorité que les places publiques sont à nous, cœur de nos villages et cœur de nos vies.

Mizel Hiribarren, maire d’Itxassou